مواد روانگردان مشخصات زیر را دارند:
-
سیستم عصبی مركزی را تحت تأثیر قرار میدهند.
-
وابستگی جسمی یا جسمی/ روانی به وجود میآورند.
-
در حین مصرف آنها تحمل به مصرف به وجود میآید.
-
تأثیرات نامطلوب و زیان بار در سلامت و عملكرد اجتماعی دارند.
اعتیاد را میتوان به صورت وابستگی (جسمی/ روانی) به مادهای تعریف كرد كه این وابستگی با لزوم افزایش میزان مصرف ماده و دفعات مصرف علائم محرومیت (هنگامی كه مصرف قطع میشود)، مشخص میگردد. حالت وسواس و اجبار در مصرف مواد به علت تمایل به تجربه مجدد حالتهای ناشی از مصرف مواد (مانند سرخوشی یا نشئگی) یا ترس از به وجود آمدن علائم محرومیت وجود دارد.
مشخصات اعتیاد به موادمخدر عبارتند از:
- هوس و وسوسه مصرف مواد
- نیاز به افزایش مقدار مصرف (تحمل) برای به دست آوردن تجربه قبلی
- علائم محرومیت یا خماری
تحمل: به حالتی گفته میشود كه فرد نیاز دارد که مصرف مواد را زیاد و زیادتر كند تا تجربه مصرف قبلیاش (مانند سرخوشی یا نشئگی) به دست بیاید، مقادیری كه پیش از این تأثیر داشته است در حال حاضر دیگر اثری ندارد و فرد میبایست مقدار مصرف خود را زیادتر كند و اعتیاد به موادمخدر به آهستگی شكل میگیرد.
وابستگی روانی: حالتی است كه در فرد تمایل شدید روانی و ذهنی و هوس جهت مصرف مواد به وجود میآید، وقتی وابستگی روانی به وجود میآید، اصطلاحاً استفاده كننده، به قلاب موادگیر افتاده است و مصرف موادمخدر بر هر نیاز ضروری دیگری در زندگی روزمره مقدم میشود. چنین حالتی را بدون داشتن وابستگی جسمی در مصرف کنندگان شیشه می توان دید. در این حالت وسواس و اشتغال ذهنی شدیدی نسبت به مصرف مواد مخدر وجود دارد به خصوص وقتی كه تلاش برای كاهش یا توقف مصرف مواد شکست خورده و دیگر فرد توانایی كنترل مقدار مصرف یا دفعات مصرف خود را ندارد.
وابستگی فیزیكی: زمانی رخ میدهد كه بدن فرد مصرف كننده كاملاً به موادمخدر وابسته میشود. پس از استفاده مرتب از یك ماده مخدر بدن تحت تأثیر موادمخدر فعالیت میكند و دیگر عملكرد طبیعی بدون مصرف موادمخدر امكانپذیر نمیباشد. هرچند هنوز تقسیم بندی وابستگی فیزیکی یا جسمی و وابستگی روانی را در کناب ها می توان دید اما امروزه وابستگی به عنوان یک اختلال یا بیماری تأثیرگذار در تمام زندگی فرد و بر وضعیت جسمی و روانی و اجتماعی شناخته می شود.
علائم محرومیت (علائم قطع مصرف): زمانی كه ورود مواد به بدن ناگهان قطع گردد، رخ میدهد. فرد حالت ناخوشایندی را كه از متوسط تا شدید متغیر است تجربه میكند. شدت علائم به وضعیت فیزیكی و روانی فرد مصرف كننده، نوع ماده مخدر، مقدار ماده و زمان مصرف موادمخدر بستگی دارد.به زبان ساده علائم محرومیت همان خماری است.